Το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (KEDISA) και η Πρεσβεία της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα συνδιοργάνωσαν την Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2020 με μεγάλη επιτυχία ένα διαδικτυακό σεμινάριο με τίτλο: «Η γεωπολιτική, η ενεργειακή ασφάλεια και η ασφάλεια της πυρηνικής ενέργειας» .
Ο συντονιστής και των δύο ομάδων ήταν ο κ. Κωστής Γερόπουλος , Συντάκτης Ενέργειας και Ρωσικών Υποθέσεων της εφημερίδας New Europe .
Στην πρώτη ομάδα: « Η Μεταβαλλόμενη Γεωπολιτική της Πυρηνικής Ενέργειας », οι ομιλητές ήταν: η κυρία Jane Nakano , Senior Fellow, Πρόγραμμα Ενεργειακής Ασφάλειας και Κλιματικής Αλλαγής, Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), Washington, DC, κα Hanna Smith , Διευθυντής Έρευνας και Ανάλυσης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας για την Αντιμετώπιση Υβριδικών Απειλών (Hybrid CoE), Ελσίνκι και κ. Θεμιστοκλής Ζ. Ζανίδης, Αναλυτής στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (KEDISA), Αθήνα.
Στο δεύτερο πίνακα: « Πυρηνική Ενέργεια Ασφάλεια και Πυρηνικής Ασφάλειας, s peakers ήταν ο κ Albinas ZANANAVICIUS , Αντιπρόεδρος Υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας ( TBC ), Κωνσταντίνος Σταμπολής , Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης ΙΕΝΕ, Αθήνα και κ. Kamil Klysinski, Ειδικός σε θέματα Λευκορωσίας, Κέντρο Ανατολικών Σπουδών (OSW), Βαρσοβία, Πολωνία.
Η Εξοχότητά του ο Πρέσβης της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα, Δρ. Ρολάντας Καζίνσκας , άνοιξε το διαδικτυακό σεμινάριο με την εισαγωγική του ομιλία. Δήλωσε ότι καθώς αυξάνεται η παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, το ίδιο ισχύει και για την ανάγκη για πυρηνική ενέργεια. Αυξάνεται ο αριθμός των παγκόσμιων πυρηνικών έργων. Ταυτόχρονα, ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Ανέφερε ότι ο σκοπός του διαδικτυακού σεμιναρίου ήταν διττός: α) οι γεωπολιτικές πτυχές και οι πτυχές ασφάλειας της πυρηνικής ενέργειας και β) θέματα πυρηνικής ασφάλειας και περιβάλλοντος. Ο Δρ Rolandas Kačinskas επεσήμανε ότι η Λιθουανία έχει διατυπώσει με συνέπεια ανησυχίες σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια. Από τότε που ο πυρηνικός σταθμός παραγωγής ενέργειας της Λευκορωσίας άρχισε να απογειώνεται 25 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Λιθουανία, τα θέματα ασφάλειας και περιβάλλοντος της πυρηνικής ενέργειας έχουν γίνει όλο και πιο σημαντικά. Επιπλέον, αυτά τα ζητήματα έχουν αντίκτυπο σε επίπεδο ΕΕ. Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον Πρέσβη της Λιθουανίας στην Ελλάδα, πρέπει να κατανοήσουμε την κατάσταση και να αξιολογήσουμε τις μελλοντικές προκλήσεις αυτής.
Ο Ιδρυτής και Πρόεδρος της KEDISA, Δρ Ανδρέας Γ Μπανούτσος , χαιρετίζοντας την εισαγωγή του, ευχαρίστησε την Πρεσβεία της Λιθουανίας στην Ελλάδα και προσωπικά HE η λιθουανική Πρέσβης Δρ Rolandas Kačinskas για την συν-διοργάνωση της webinar και είπε ότι το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον καθώς τα θέματα ασφάλειας της πυρηνικής ενέργειας επηρεάζουν όχι μόνο τη Λιθουανία και την Ελλάδα αλλά και ολόκληρη την ΕΕ
Η κυρία Jane Nakano, Senior Fellow, Energy Security and Climate Change Program, Center for Strategic and International Studies (CSIS), Washington, DC μίλησε για το θέμα « Η μεταβαλλόμενη γεωπολιτική της πυρηνικής ενέργειας» .Είπε ότι μετά τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ έγιναν ηγετική δύναμη στην πυρηνική ενέργεια με 95 πυρηνικούς αντιδραστήρες σήμερα. Οι ΗΠΑ έχουν τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο. Όμως, καθώς οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου είναι πολύ χαμηλές, ο πυρηνικός τομέας δέχθηκε πιέσεις ειδικά μετά το 2013. Αρκετές πυρηνικές μονάδες έκλεισαν, ενώ μόνο δύο νέες πυρηνικές μονάδες είναι υπό κατασκευή. Επίσης, σήμερα δεν κατασκευάζονται πυρηνικοί αντιδραστήρες στις ΗΠΑ εκτός των ΗΠΑ. Αυτή η σχετική μείωση της ηγεσίας των ΗΠΑ συμβαίνει όταν η Ρωσία ενισχύει την κυριαρχία της στην πυρηνική ενέργεια. Όπως επεσήμανε, η Ρωσία είχε ένα μεγάλο εμπόδιο με το ατύχημα του Τσερνομπίλ το 1986 βΑπό τότε, έχει καταφέρει μια αξιοσημείωτη επιστροφή. Μεταξύ 2009 και 2018 αντιπροσώπευαν περισσότεροι από τους μισούς από τους 53 πυρηνικούς αντιδραστήρες υπό κατασκευή με Ρώσους αντιδραστήρες στο Μπαγκλαντές, τη Φινλανδία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Τουρκία. Το 2018, η Rosatom παρουσίασε ένα 10ετές χαρτοφυλάκιο 133 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η κα Nakano επεσήμανε ότι ο Ρώσος αντιδραστήρας στην Ουγγαρία έχει γεωπολιτικές επιπτώσεις στην ΕΕ. Επίσης, το ρωσικό πυρηνικό έργο στο Akkuyu της Τουρκίας, το οποίο θα ολοκληρωθεί έως το 2023, έχει στρατηγικές επιπτώσεις ειδικά στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ και ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Σε μια σχετική ερώτηση από τους συμμετέχοντες στο διαδικτυακό σεμινάριο, επεσήμανε ότι το έργο Akkuyu έχει γεωπολιτικές επιπτώσεις καθώς και οικονομικές επιπτώσεις,
Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, γίνεται μια σημαντική δύναμη στο εμπόριο πυρηνικής ενέργειας. Μέχρι το 1991, η Κίνα δεν είχε πυρηνική ενέργεια, αλλά μεταξύ 2011 και 2019, έχουν κατασκευαστεί 35 νέοι εγχώριοι αντιδραστήρες και αναμένεται να γίνει ηγετική παγκόσμια πυρηνική ενέργεια. Παρά το ατύχημα του 2011 στη Φουκουσίμα, οι πυρηνικοί στόχοι της Κίνας παραμένουν αρκετά ισχυροί. Ο εμπορικός στόλος της αναμένεται να ξεπεράσει τον γαλλικό εμπορικό στόλο τα επόμενα χρόνια και τον εμπορικό στόλο των ΗΠΑ έως το 2030. Η Κίνα έχει κατασκευάσει πυρηνικούς αντιδραστήρες στην Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Κένυα, τη Μαλαισία, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία, την Ταϊλάνδη και τη Νότια Αφρική . Επιπλέον, ένας αντιδραστήρας κινέζικου σχεδιασμού σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στο Essex του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, μετά την απόφαση του Μπόρις Τζόνσον να καταργήσει την τεχνολογία 5G της Huawei από το Ηνωμένο Βασίλειο, οι προοπτικές κατασκευής ενός κινεζικού πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αβέβαιες.
Όπως εξήγησε η κ. Nakano, η Ρωσία και η Κίνα είναι πιο ανταγωνιστικές στην αγορά πυρηνικής ενέργειας σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, προσφέροντας καλές τεχνολογίες με ελκυστική χρηματοδότηση εκτός του κανονισμού του ΟΟΣΑ. Διατίθεται επίσης μεγάλη χρηματοδότηση με μακροπρόθεσμους όρους αποπληρωμής. Κατά την άποψή της, οι δύο προμηθευτές πυρηνικής ενέργειας, η Ρωσία και η Κίνα έχουν μια παρόμοια παράδοση κρατικού καπιταλισμού και αναμένεται να αναδιαμορφώσουν πλήρως το παγκόσμιο πυρηνικό εμπόριο. Αυτές οι αυξανόμενες νέες παγκόσμιες δυνάμεις σίγουρα θα αποκτήσουν μεγαλύτερη επιρροή στις διεθνείς υποθέσεις.
Η κα Hanna Smith , Διευθυντής Έρευνας και Ανάλυσης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας για την αντιμετώπιση Hybrid Απειλές (Hybrid ΣτΕ), Ελσίνκι, συζήτησε τον κίνδυνο του Hybrid Απειλές στην Ενέργεια Προγράμματα Πυρηνική .Είπε ότι υπάρχουν υβριδικές απειλές σε σχέση με την πυρηνική ενέργεια, ιδίως σε αυταρχικά κράτη. Υπάρχει πιθανή κατάχρηση της πυρηνικής ενέργειας και αποσταθεροποίηση. Πολλά αυταρχικά κράτη με πυρηνική δύναμη μπορούν να θέσουν υβριδικές απειλές για την ασφάλεια άλλων κρατών. Η αυταρχική αντιδημοκρατική κουλτούρα τους μπορεί να χωρίσει το κράτος υποδοχής Πολλές εξαρτήσεις δημιουργούνται καθώς αυτές οι πυρηνικές εταιρείες συνδέονται με αυταρχικά κράτη. Έτσι, σύμφωνα με τη Χάνα Σμιθ, υπάρχει μεγάλος φόβος ότι μια πυρηνική δύναμη μπορεί να επηρεάσει δημοκρατικά κράτη που προκαλούν αποσταθεροποίηση, διχασμό και απειλές για την εθνική ασφάλεια. Ήταν επίσης αρκετά σκεπτική για την εξάρτηση της Rosatom από το ρωσικό κράτος και τις υβριδικές απειλές που μπορεί να προκύψουν. Ο τομέας της πυρηνικής ενέργειας είναι επίσης ένας τομέας από τον οποίο πρέπει να εξεταστεί μέσω των υβριδικών απειλών και να διασφαλιστεί ότι τηρείται το κράτος δικαίου. Πιστεύει ότι τα αυταρχικά κράτη μπορούν να επιβάλουν τη βούλησή τους στα δημοκρατικά κράτη μέσω πυρηνικής ενέργειας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως γεωπολιτικό εργαλείο για την αναβάθμιση της θέσης τους στο διεθνές σύστημα.
Ο κ. Θεμιστοκλής Ζ. Ζανίδης, Αναλυτής στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (KEDISA), παρουσίασε μια παρουσίαση με θέμα «Η πυρηνική ενέργεια ως ένα γεωπολιτικό εργαλείο: η περίπτωση της Τουρκίας». Σύμφωνα με τον κ. Ζανίδη, στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι να γίνει ηγεμονική δύναμη ανατρέποντας το status quo. Ένας από τους πυλώνες της τουρκικής πολιτικής είναι η πυρηνική ενέργεια και η επιθυμία της είναι να αναπτύξει πυρηνικό «οπλοστάσιο». Τα προαναφερθέντα αποτελούν μέρος του στρατηγικού στόχου της Άγκυρας να γίνει η κυρίαρχη δύναμη στον ισλαμικό κόσμο καθώς και μια περιφερειακή δύναμη. Αυτή η φιλοδοξία είναι ουσιαστική αφού έχει εκφραστεί από πολλούς Τούρκους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου RT Erdogan, ο οποίος έχει δηλώσει την επιθυμία του να γίνει η Τουρκία πυρηνική δύναμη. Η Τουρκία συνεχίζει τις προσπάθειές της να αυξήσει το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να προσθέσει την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό της μείγμα, προκειμένου να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας και να μεγιστοποιήσει τη χρήση εγχώριων ενεργειακών πόρων.
Όπως επεσήμανε, η κατασκευή, από τη Rosatom, ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στην περιοχή Mersin θα επιτρέψει στην τουρκική βιομηχανία και τους Τούρκους επιστήμονες να ασχοληθούν με τον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία. Το εργοστάσιο θα αποτελείται από τέσσερις μονάδες χωρητικότητας 1.200 μεγαβάτ η καθεμία. Επιπλέον, η κατασκευή πυρηνικού σταθμού σε σεισμική ζώνη στο Akkuyu έχει προκαλέσει ανησυχία σε γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, που υποφέρει από σεισμούς σε ετήσια βάση. Επομένως, πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο πυρηνικής καταστροφής.
Ολοκληρώθηκε λέγοντας ότι η ρεβιζιονιστική πολιτική της Τουρκίας, που καθοδηγείται από το νέο-οθωμανικό δόγμα, αποτελεί μια ρεαλιστική απειλή για ολόκληρη την περιοχή. Ο Πρόεδρος Ερντογάν και άλλοι αξιωματούχοι έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να μετατρέψουν την Τουρκία σε παγκόσμια δύναμη μέσω πυρηνικής ενέργειας και όπλων. Δεδομένης της απόστασης μεταξύ των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας και της ανάπτυξης του πυρηνικού «οπλοστασίου» αποτελούν απαράδεκτο κίνδυνο για την ισορροπία ισχύος της περιοχής.
Στο δεύτερο μέρος του διαδικτυακού σεμιναρίου, ο κ. Albinas Zananavičius , Αντιπρόεδρος Εξωτερικών της Λιθουανίας, παρουσίασε το θέμα « Ευρωπαϊκή πυρηνική ενέργεια και η ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια : προοπτικές από τη βορειοανατολική Ευρώπη» .Είπε ότι υπάρχουν πολλές απειλές σε σχέση με την πυρηνική ενέργεια. Η Λιθουανία αγωνίζεται για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της. Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πολλές πολιτείες ως εργαλείο για να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής τους και να αλλάξει τη γεωπολιτική δυναμική τους. Η ενεργειακή ασφάλεια είναι σημαντική για όλες τις χώρες. Όπως είπε, η Λιθουανία ήταν εξαιρετικά εξαρτημένη από έναν προμηθευτή, τη Ρωσία, και είχε απομονωθεί από την υπόλοιπη ΕΕ. Ωστόσο, έχουν ληφθεί μέτρα για την αλλαγή αυτής της κατάστασης προκειμένου να ενσωματωθεί στην αγορά ενέργειας της ΕΕ. Η Λιθουανία έχει αποκτήσει ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Ρωσία και τώρα εισάγει ενέργεια από την Ευρώπη, την Αφρική και τις ΗΠΑ. Μέχρι το 2025, αναμένεται ότι οι χώρες της Βαλτικής θα συνδεθούν με τα ενεργειακά δίκτυα της ΕΕ και θα ανεξαρτητοποιηθούν από τη Ρωσία.
Ωστόσο, προειδοποίησε ότι προκύπτει απειλή από τη μονάδα πυρηνικής ενέργειας της Λευκορωσίας (NPP) που κατασκευάστηκε κοντά στα λιθουανικά σύνορα. Κατά την άποψή του, αυτός ο πυρηνικός σταθμός δεν αποτελεί απλώς απειλή για την ενεργειακή ασφάλεια της Λιθουανίας, αλλά εγείρει επίσης πολύ σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια. Πολλές ελλείψεις ασφάλειας εντοπίστηκαν σε αυτή τη μονάδα από εμπειρογνώμονες πυρηνικής ενέργειας της ΕΕ. Οι αρχές πυρηνικής ρύθμισης στη Λευκορωσία δεν είναι σε θέση να διασφαλίσουν την πυρηνική ασφάλεια. Επιπλέον, τόνισε ότι η Rosatom είναι μέρος της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής που επεκτείνει τη γεωπολιτική της επιρροή στη Λιθουανία και την ΕΕ. Η ΕΕ θα περιτριγυριστεί σύντομα από πυρηνικούς σταθμούς σε γειτονικές χώρες χωρίς καλές προδιαγραφές ασφαλείας. Αυτές οι προκλήσεις ασφάλειας μπορούν να αντιμετωπιστούν από την ΕΕ μέσω μιας κοινής προσέγγισης. Η αποτελεσματική διαχείριση των θεμάτων ενεργειακής ασφάλειας απαιτεί τη συνεργασία ενός ευρέος φάσματος παραγόντων που υπερβαίνει και τις δύο γεωγραφικές διαφορές σε σχέση με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Μπορεί να υπάρχει πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τη Λευκορωσία πυρηνική μονάδα, η οποία πρέπει να εισέλθει στην αγορά της ΕΕ και να πωλείται με κόστος το οποίο μακροπρόθεσμα θα υπονόμευε την ενεργειακή μας ασφάλεια. Η Λιθουανία θα αγωνιστεί για να αποτρέψει αυτήν την κατάσταση.
Ο κ. Κωνσταντίνος Στάμπολης , Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης-IENE, Αθήνα παρουσίασε με θέμα « Ευρωπαϊκή Πυρηνική Ενέργεια και η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Ενεργειακή Ασφάλεια : Προοπτικές από τη Νοτιοανατολική Ευρώπη».Είπε ότι οι αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης κατέχουν στρατηγική θέση για τις αγορές ενέργειας. Τόνισε ότι παρόλο που οι ανανεώσιμοι ενεργειακοί πόροι και η πυρηνική ενέργεια θα βρίσκονται στον πυρήνα της διαδικασίας αποκανονισμού της ΕΕ, πολλές χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι πολύ αργές στη διαδικασία αυτή, ενώ ανοίγουν νέες μονάδες παραγωγής λιγνίτη. Ωστόσο, το αέριο και η πυρηνική ενέργεια θα αντικαταστήσουν σταδιακά τον άνθρακα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Διαφωνεί με το επιχείρημα ότι οι πυρηνικοί σταθμοί δεν μπορούν να είναι ευέλικτοι. Η μετάβαση στην πυρηνική ενέργεια και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα διαδραματίσει σίγουρα σημαντικό ρόλο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη στο μέλλον.
Ο κ. Kamil Klysinski, Ειδικός στις Λευκορωσικές Υποθέσεις, Κέντρο Ανατολικών Μελετών (OSW), Βαρσοβία, Πολωνία έδωσε μια παρουσίαση με θέμα « Προκλήσεις ασφάλειας πυρηνικής ενέργειας στη γειτονιά της ΕΕ: η υπόθεση NPP της Λευκορωσίας».Είπε ότι η Λευκορωσία δεν είναι σύμμαχος της Λιθουανίας, καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία. Η τοποθεσία της πυρηνικής μονάδας είναι αμφιλεγόμενη, διότι βρίσκεται πολύ κοντά στα λιθουανικά σύνορα και είναι επίσης σεισμική ζώνη. Σύμφωνα με τον κ. Klysinski, υπάρχουν επίσης θέματα διαφάνειας, καθώς αυτό το πυρηνικό έργο δόθηκε στη Rosatom απευθείας χωρίς ανοιχτό διαφανή ανταγωνισμό, οπότε ήταν μια καθαρά πολιτική απόφαση βασισμένη στις σχέσεις του Μινσκ και της Μόσχας. Ως εκ τούτου, η Λιθουανία δεν ενδιαφέρεται να εισαγάγει πυρηνική ενέργεια από τη Λευκορωσία. Ο κ. Klysinski επεσήμανε ότι υπάρχουν απειλές για την ασφάλεια και οικονομικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τον πυρηνικό ενεργειακό σταθμό της Λευκορωσίας. Αποκλείει τη δυνατότητα της Λευκορωσίας να εξάγει πυρηνική ενέργεια στην Πολωνία. Τελικά,
Το διαδικτυακό σεμινάριο ολοκληρώθηκε με ερωτήσεις και μια συζήτηση για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της ανάπτυξης της πυρηνικής ενέργειας και των κινδύνων που σχετίζονται με αυτό.
