Το διεθνές διακριτικό σήμα (έμβλημα) της Πολιτικής Άμυνας που έχει υιοθετηθεί ευρέως και από τις υπηρεσίες της Πολιτικής Προστασίας. Αποτελείται από ένα ισόπλευρο μπλε τρίγωνο σε πορτοκαλί φόντο. Το τρίγωνο αντιπροσωπεύει αρμονία και ισορροπία και ο κύκλος είναι σημάδι που σημαίνει προειδοποίηση ή κίνδυνο Κάθε πλευρά του τριγώνου αντιπροσωπεύει κάθε ένα από τα στάδια των καταστροφών δηλαδή Ετοιμότητα-Απόκριση-Αποκατάσταση (άρθ. 66 συμπληρωματικού Πρωτόκολλου της σύμβασης της Γενεύης Ι/1977).΄
Συνιστάται, αν το μπλε τρίγωνο βρίσκεται σε σημαία ή βραχίονα ή ταμπάρο.
• το υπόβαθρο προς το τρίγωνο είναι η πορτοκαλί σημαία, ο βραχίονας ή το ταμπάρο
• μία από τις γωνίες του τριγώνου πρέπει να είναι στραμμένη κάθετα προς τα πάνω
• καμία γωνία του τριγώνου να μην αγγίζει την άκρη του πορτοκαλί εδάφους.
Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο ορίζει την πολιτική άμυνα σύμφωνα με τα ανθρωπιστικά καθήκοντα και όχι την αναφορά στις οργανώσεις που τις εκτελούν.
Σκοπός αυτών των καθηκόντων είναι η προστασία του άμαχου πληθυσμού από τους κινδύνους που προκύπτουν από εχθροπραξίες ή άλλες καταστροφές, βοηθώντας τον να ανακάμψει από τις άμεσες συνέπειες τέτοιων γεγονότων και να παράσχει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επιβίωσή του.
Ενώ οι οργανώσεις πολιτικής άμυνας προστατεύονται βάσει των κανόνων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που ισχύουν για όλους τους πολίτες και τα πολιτικά αντικείμενα εν γένει, το Πρόσθετο Πρωτόκολλο Ι των Συμβάσεων της Γενεύης, το οποίο εγκρίθηκε το 1977, καθιστά ειδική την προστασία.
Σύμφωνα με το πρωτόκολλο ο σκοπός των κανόνων της Πολιτικής Άμυνας ήταν σαφής: «Για να μετριαστούν ο απώλειες οι ζημίες και οι δεινοπαθειες που προκλήθηκαν στον άμαχο πληθυσμό από τις δραματικές εξελίξεις των μέσων και των μεθόδων του πολέμου».
Οι οργανώσεις πολιτικής άμυνας αποσκοπούν στην προστασία του άμαχου πληθυσμού από τους κινδύνους που προκαλούνται από τον πόλεμο και άλλες καταστροφές και την αποκατάσταση από τις άμεσες επιπτώσεις τους καθώς και τη διασφάλιση των αναγκαίων συνθηκών για την επιβίωσή του (προειδοποίηση – εκκένωση – καταφύγια – διάσωση – πυρόσβεση – δημόσιες υπηρεσίες κτλ). Αυτές οι οργανώσεις και το προσωπικό τους έχουν το δικαίωμα να εκτελούν τα καθήκοντά τους σε όλες τις περιπτώσεις όπου η επιτακτική στρατιωτική αναγκαιότητα καθιστά αυτό αδύνατο. Το προσωπικό της πολιτικής άμυνας πρέπει να είναι σεβαστό και να προστατεύεται. Τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται για το σκοπό της πολιτικής άμυνας δεν πρέπει να καταστρέφονται ή να εκτρέπονται από την ορθή τους χρήση εκτός από το κράτος στο οποίο ανήκουν. Οι οργανώσεις της Πολιτικής Άμυνας θα πρέπει να λαμβάνουν από τις αρχές τις απαραίτητες διευκολύνσεις για την εκτέλεση των καθηκόντων τους ακόμη και αν βρίσκονται σε κατεχόμενο έδαφος. Η κατοχική δύναμη δεν μπορεί να απαγορεύσει τα κτίρια ή τον εξοπλισμό που ανήκουν σε οργανισμούς πολιτικής άμυνας ούτε να τα εκτρέπει από τη σωστή χρήση τους. Οι ίδιοι κανόνες ισχύουν και για τις οργανώσεις πολιτικής άμυνας των ουδέτερων κρατών που λειτουργούν στην επικράτεια ενός συμβαλλόμενου μέρους με τη συγκατάθεση και υπό τον έλεγχο του εν λόγω μέρους.
Η προστασία αυτή παύει μόνο εάν οι οργανώσεις πολιτικής άμυνας χρησιμοποιηθούν για να διαπράξουν, εκτός από τα αξιόπιστα καθήκοντά τους, πράξεις επιβλαβείς για τον εχθρό και έπειτα μόνο μετά από μια κατάλληλη προειδοποίηση και εύλογο χρονικό όριο που δόθηκε και αγνοήθηκε. Οι οργανώσεις πολιτικής άμυνας μπορούν να σχηματίζονται με στρατιωτικές γραμμές να συνεργάζονται με το στρατιωτικό προσωπικό ή να τίθενται υπό τη διεύθυνση των στρατιωτικών αρχών και να ωφελούν εξίσου στρατιωτικά θύματα. Κανένα από αυτά δεν μπορεί να θεωρηθεί ως επιβλαβής πράξη. Το ίδιο ισχύει και για τη μεταφορά ελαφρών ατομικών όπλων από πολιτικό προσωπικό με σκοπό τη διατήρηση της τάξης ή την αυτοάμυνα.
Τα μέλη των ενόπλων δυνάμεων και των στρατιωτικών μονάδων που διατίθενται μόνιμα και αποκλειστικά σε οργανώσεις πολιτικής άμυνας πρέπει να γίνονται σεβαστά και να προστατεύονται, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι προαναφερόμενοι όροι και ότι τα πρόσωπα αυτά παρουσιάζουν εμφανώς το διεθνές, διακριτικό έμβλημα πολιτικής άμυνας. Αν πέσουν στα χέρια του εχθρού, γίνονται κρατούμενοι πολέμου.
Τα κράτη πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι πολιτικές και στρατιωτικές δομές πληρούν τις απαιτήσεις πολιτικής προστασίας του πρωτοκόλλου Ι, ότι το στρατιωτικό τους προσωπικό γνωρίζει τις υποχρεώσεις τους και ότι το διακριτικό σήμα πολιτικής άμυνας γίνεται κατανοητό και δεν γίνεται κατάχρηση.
Το πρωτόκολλο απαριθμεί τα καθήκοντα που αναγνωρίζονται ως δραστηριότητες πολιτικής άμυνας. Περιορίζονται σε δεκαπέντε:
• Προειδοποίηση
• Εκκένωση
• Διαχείριση των καταφυγίων.
• Διαχείριση μέτρων για τη διακοπή λειτουργίας.
• Διάσωση
• Ιατρικές υπηρεσίες – συμπεριλαμβανομένων πρώτων βοηθειών – και θρησκευτικής βοήθειας.
• Πυρόσβεση
• Ανίχνευση και σήμανση επικίνδυνων περιοχών.
• Απολύμανση και παρεμφερή προστατευτικά μέτρα.
• Παροχή καταλύματος και προμήθειας έκτακτης ανάγκης.
• Βοήθεια έκτακτης ανάγκης για την αποκατάσταση και συντήρηση της τάξης σε περιοχές με δυσκολίες.
• Επείγουσα επισκευή των απαραίτητων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας.
• Επείγουσα διάθεση των νεκρών.
• Βοήθεια στη διατήρηση των αντικειμένων που είναι απαραίτητα για την επιβίωση.
• Συμπληρωματικές δραστηριότητες που απαιτούνται για την εκτέλεση οποιωνδήποτε από τα προαναφερθέντα καθήκοντα.
Δραστηριότητες όπως η προστασία του περιβάλλοντος και των πολιτιστικών αγαθών δεν καλύπτονται από το πρωτόκολλο Ι, 61, αλλά ούτε αποκλείστηκαν.
Επιπλέον, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι τα καθήκοντα και οι προτεραιότητες θα ποικίλλουν ανάλογα με τις διαφορετικές συνθήκες στις διάφορες περιφέρειες και σε διαφορετικά επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης και, ως εκ τούτου, θα ερμηνεύονται και θα εκτελούνται με διαφορετικούς τρόπους. Ενώ οι οργανώσεις πολιτικής άμυνας μπορούσαν να ασκούν κάθε είδους εργασία σε περίοδο ειρήνης, ήταν απαραίτητο να οριστούν σαφώς τα καθήκοντά τους σε περιόδους σύγκρουσης – εκείνων που προστατεύονται από το διεθνές δίκαιο. Οποιαδήποτε εργασία που θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι έχει στρατιωτικές συνέπειες δεν θα μπορούσε να αναμένεται να απολαμβάνει προστασία κατά τη διάρκεια του πολέμου. Σε μακροχρόνιες συγκρούσεις, οι επισκευές σε κατεστραμμένες κατοικίες – σε αντίθεση με την κατασκευή προσωρινών καταφυγίων (η συνήθης μέθοδος) – ήταν μια προσέγγιση που απαιτούσε περαιτέρω συζήτηση αλλά δεν φαίνεται ασυμβίβαστη με τη λειτουργία της πολιτικής άμυνας.
Οι ιδιωτικές οργανώσεις που εργάζονται επισήμως στον τομέα της πολιτικής άμυνας δεν πρέπει να απαγορεύονται να χρησιμοποιούν τα δικά τους σύμβολα – τα οποία συχνά αποτελούν μακροχρόνιο μέσο αναγνώρισης και αναγνωρίζονται σε εθνικό επίπεδο – εκτός από το διεθνές έμβλημα.
Σύμφωνα με τον ΞΕΝΟΚΡΑΤΗ:
Οι πλευρές του τριγώνου (λανθασμένα αναφέρεται στο νομικό κείμενο ως ισοσκελές αντί για ισόπλευρο) συμβολίζουν τις δράσεις πρόληψης – επέμβασης –αποκατάστασης και αρωγής στους πληγέντες.
Το σήμα της Πολιτικής Προστασίας της Χώρας είναι το θεσμοθετημένο διεθνές διακριτικό σήμα για τις Δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας. Πέραν του ότι το σήμα αυτό συμβάλλει στην αλληλεγγύη των Δυνάμεων Πολιτικής Προστασίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο έχει και πρακτικές προεκτάσεις δεδομένου ότι:
• Διευκολύνει την αναγνώρισή τους από τις λοιπές κρατικές δυνάμεις και την απομάκρυνση των αναρμόδιων από την περιοχή της καταστροφής
• Συμβάλλει ώστε οι πληγέντες να σχηματίσουν την εικόνα της αποτελεσματικής επέμβασης κατά την εκδήλωση της καταστροφής και της πρόνοιας του κράτους στους πληγέντες πολίτες
